پوسیدگی رایزوکتونیا چغندرقند

قارچ رایزوکتونیا از نظر تاکسونومیکی، تنوع ژنتیکی، بیماریزایی و اکولوژیکی یک مجموعه بسیار متنوع است. گونه معروف آن رایزوکتونیا سولانی (Kuhn solani Rhizoctonia)میباشد. تنوع ژنتیکی بسیار بالایی در جمعیت این قارچ گزارش گردیده است به گونه ای که از آن به عنوان گونه مرکب یاد میشود. قارچ خاکزی R.Solani در هر جاییکه چغندرقند کاشت شود امکان حضور دارد و باعث از بین رفتن محصول زیادی در سرتاسر دنیا شده است به طور متوسط سالانه در کل دنیا 2% از عملکرد محصول را تحت تأثیر قرار می‌دهد و عجیب نیست اگر در یک مزرعه 30 تا 60 درصد محصول را نابود کند. این بیماری اغلب در شرایط آب و هوایی گرم (دمای بین 22 تا 35 درجه سانتی گراد)و خاک ‌های مرطوب ایجاد می‌شود و در برخی مواقع ممکن است پوسیدگی رایزوکتونیا اولیه موجب ایجاد خسارات ثانویه مانند رشد سایر قارچ‌های بیماری‌زا در محل‌های پوسیده شود. دامنه میزبانی این بیمارگر گیاهان تک لپه و دو لپه مهم اقتصادی مانند برنج، گندم، یونجه، لوبیا، سویا، خیار، پاپایا، ذرت، سیب زمینی، گوجه فرنگی، چغندرقند و تعداد زیادی از میزبان‌های گیاهی دیگر را شامل می شود.

تراکم بالای خاک در اطراف بوته ها که منجربه ایجاد پوسیدگی می‌شود

علائم بیماری

ریشچه های متأثر از بیماری رایزوکتونیا علائمی شبیه علائم تنش آبی و تیره شدن بافت دارند که ظهور و گسترش علائم از زیر خاک و نهایتاً تا هیپوکوتیل است.ریشچه‌ها عموماً پوسیده و اغلب از بین می‌روند.

رایزوکتونیا طوقه و پوسیدگی ریشه

دو مدل مختلف پوسیدگی ریشه و طوقه توسط قارچ R.Solani ایجاد می‌شوند. خسارت پوسیدگی طوقه از طوقه (تاج) چغندرقند از زیر یا روی خاک شروع می‌شود و به سمت پایین (به سمت انتهای غده) گسترش می‌یابد. خسارت رایزوکتونیا طوقه وابسته به موقعیت خاک در اطراف ریشه به دلیل نحوه کاشت و باد یا باران می‌باشد. خسارت پوسیدگی ریشه از قسمت انتهایی غده شروع میشود و به سمت بالا گسترش می‌یابد.

علائم ایجاد شده بر روی برگ‌ها

برای هر دو فرم پوسیدگی رایزوکتونیا رشد برگ‌ها متوقف شده و رنگ آنها کمرنگ می‌شود و دچار پژمردگی ناگهانی و دائمی ‌می‌شوند.

علائم ایجاد شده بر روی ریشه

علائم کلی برای هر دونوع پوسیدگی رایزوکتونیا شامل تخریب بافت و تغییر رنگ به قهوه ای مایل به سیاه ماست به دلیل پیشرفت بیماری ممکن است ترک‌های عمیقی در داخل ریشه و در طوقه بوجود بیاید که محل مناسبی برای رشد قارچ‌ها می‌باشند.

به طور کلی بیماری رایزوکتونیا در نواحی گرم و مرطوب خسارت بیش‌تری وارد می‌کند. از آنجاییکه خسارت اولیه وارد شده به برگ‌ها شباهت زیادی به تنش آبی دارد می‌توانید جهت تشخیص بعد از ظهر روز قبل مزرعه را آبیاری کنید (زمانی که از شدت آفتاب کاسته شده و فقط روشنی روز پدیدار است) و در سپیده دم روز بعد ( قبل از طلوع آفتاب) مزرعه را بازبینی کنید اگر بوته‌ها سرحال نشده بودند خسارت می‌تواند ناشی از یک بیماری باشد و لازم است سایر علائم را بررسی کنید.

مشاهده علائم رایزوکتونیا طوقه

زرد شدن و پژمردگی بوته های آلوده به رایزوکتونیا

کنترل بیماری

کنترل زراعی:

1. رعایت تناوب زراعی و کشت ارقام غیر میزبان اولین نکته در کنترل این بیماری است.
2. توصیه می‌شود در مکان‌هایی که آلودگی به بیماری شدید است 4 تا 5 سال کشت صورت نگیرد.
3. استفاده از روش‌های به سازی خاک و خاک ورزی نیز اهمیت ویژه ای در کنترل این بیماری دارد( مانند زدن زیر شکن شطرنجی در تابستان، عدم زدن شخم عمیق و استفاده از کودهای آلی و گوگرد باتوجه به نیاز مزرعه).
4. کنترل رطوب خاک و توجه به نوبت‌های آبیاری و حجم آبیاری باتوجه بافت خاک به ویژه در روز‌های گرم و پرهیز از انجام آبیاری‌های سطحی و یا بیش از اندازه آبیاری کردن.
5. توجه به تراکم خاک در اطراف طوقه و توجه به آرایش و نحوه کاشت.
6. و نهایتاً استفاده از ارقام مقاوم و در محل‌های با آلودگی کمتر استفاده از ارقام متحمل نکته ای قابل توجه در کنترل این بیماری است. لازم به ذکر است کلیه ارقام شرکت LION SEEDS  نسبت به بیماری رایزوکتونیا متحمل هستند.

کنترل بیوژیکی

به طور کلی روشی جدی جهت کنترل این بیماری بصورت بیولوژیک وجود ندارد اما استفاده از میکرو ارگانیسم‌های مفید (مانند Trichoderma harzianum, Streptomyces lydices) می‌توانند از شدت خسارت این قارچ جلوگیری کنند اما روش‌های بیولوژیکی باید در کنار سایر روش‌ها مورد استفاده قرار بگیرند.

کنترل شیمیایی

در ایران اغلب جهت کنترل این بیماری استفاده از قارچ‌کش رورال تی اس با دز 3 لیتر در یک هکتار بصورت آب آبیاری (شیربشکه) توصیه می‌شود در کشورهای اروپایی و آمریکا تنوع سموم توصیه شده جهت کنترل این قارچ بیشتر است که شامل آزوکسی استروبین، پیراکلواستروبین، پروتیوکونازول، تری فلوکسی استروبین می‌شود.